ประเภทกลุ่มเยาวชน

กลุ่มเยาวชนอาสาสมัครปางแฟน
งานอาสาปลูกต้นไม้ในใจคน
โดย กุล ปัญญาวงค์
นักอนุรักษ์จังหวัดเชียงใหม่
คณะทำงานภูมิภาค ภาคเหนือ

กลุ่มเยาวชนอาสาสมัครปางแฟน คือเมล็ดพันธุ์ที่ที่ได้รับการเพาะบ่มทางความคิด เติบใหญ่เป็นต้นกล้า โตขึ้นพร้อมแผ่กิ่งก้านสาขา เดินตามรอย สานต่อมาอุดมการณ์จากรุ่นสู่รุ่น เพื่อเป็น "ยาม" เฝ้าระวังเรื่องสิ่งแวดล้อมในสังคมเมืองใหญ่ที่นับวันจะเคลื่อนตัวด้วยความเปลี่ยนแปลงทุกนาที

"ค่าย" คำนี้อาจฟังดูคุ้ยเคยมาทุกยุคทุกสมัย จากคำว่า ค่ายอาสาพัฒนาชนบท และภาพลักษณ์ที่เด่นชัดในห้วงนึกของคนเหล่านั้น คือหนุ่มสาวนิสิตนักศึกษาร่วมแรงร่วมใจกันหาวัสดุอุปกรณ์ เงินทุนสำหรับอาหารการเดินทางและค่าใช้จ่ายทุกอย่างที่จำเป็น ออกเดินทางมุ่งหน้าพัฒนาหมู่บ้านหรือโรงเรียน ซึ่งส่วนใหญ่จะอยู่ในชนบทห่างไกล เช่น สร้างถนนเข้าหมู่บ้าน สร้างอาคารเรียน สร้างสนามกีฬา ห้องสมุด หอประชุม ฯลฯ

ค่ายอาสาฯ เป็นเสมือนบทปฏิบัติการหนึ่งของการใช้ชีวิตในรั้วมหาวิทยาลัย เพื่อทำประโยชน์ให้สังคมร่วมกับเพื่อนร่วมรุ่น เพื่อนรุ่นพี่ อาสาสมัคร คือสมาชิกของกลุ่มหรือสถาบันนั้นๆ ที่พร้อมจะเดินทางไปด้วยกัน ใครถนัดสิ่งไหนก็ทำส่วนนั้น หรือไปเรียนรู้เอาจากภาคสนาม สิ่งที่ได้รับอาจแตกต่างกันไป เช่น ได้ความรักความสามัคคี สร้างความคุ้ยเคยในกลุ่มเพื่อนร่วมสถาบัน ได้สัมผัสกับวิถีชีวิตชนบท ได้มีส่วนร่วมสร้างประโยชน์ให้กับผู้อื่น ได้ประสบการณ์ชีวิต ความภาคภูมิใจ ที่จะติดตัวชาวค่ายอาสาฯ แต่ละคนออกไปจากรั้วมหาวิทยาลัยก่อนออกไปเผชิญหน้าในโลกของผู้ใหญ่เต็มตัว

แต่ค่ายอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมต่างจากค่ายอาสาฯ คนจากค่ายอนุรักษ์ฯ ที่อาสามาทำค่ายจะเป็นคนที่ถูกเพาะบ่มมาก่อนในเรื่องความรู้ความเข้าใจ และจิตสำนึกในเรื่องการอนุรักษ์ธรรมชาติ จนมีความพร้อมที่จะเป็นแบบอย่างให้กับกลุ่มที่เข้าไปทำกิจกรรมด้วย ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นเด็ก คนทำค่ายจะต้องถ่ายทอดความคิดของตัวเองไปสู่คนอื่น ใช้ใจและใช้การสื่อความหมายธรรมชาติที่ละเอียดอ่อน กระตุ้นและโน้มนำคนให้รู้สึกรักธรรมชาติ โดยใช้พื้นที่ธรรมชาติเป็นห้องเรียน ใช้วัตถุดิบที่มีอยู่ในธรรมชาติเป็นสื่อ นำมาสู่การเรียนรู้สัมผัสเพื่อให้เข้าใจถึงชีวิตและความเกี่ยวพันกันในระบบนิเวศ เป็นงานปลูกเมล็ดพันธุ์แห่งความรักธรรมชาติ ปลูกต้นไม้ในใจคน เพื่อให้กล้าไม้ในใจเติบโตเป็นไม้ใหญ่ให้ร่มเงาแก่สรรพชีวิตต่อไป

กลุ่มเยาวชนอาสาสมัครปางแฟน คือผู้ที่ได้รับการเพาะบ่มทางความคิด และเมล็ดพันธุ์นั้นได้เติบใหญ่เป็นต้นกล้า โตขึ้นมีกิ่งก้านสาขา ในวันนี้ พวกเขาได้เดินตามรอยสานต่อมาจากรุ่นสู่รุ่น

จากการเสียสละ

ปี 2537 นายสงวนและนางสวาท จันทร์ทะเล สองสามีภรรยา ได้ริเริ่มโครงการศูนย์ศึกษาธรรมชาติปางแฟน เพื่อใช้เป็นสถานที่เรียนรู้ จัดกิจกรรมศึกษาธรรมชาติ เพื่อปลูกฝังความรักและความตระหนักในการอนุรักษ์ให้แก่เด็กๆ โดยได้อุทิศตนรวมถึงทรัพย์สินส่วนตัว ด้วยความเชื่อในพลังของเยาวชน อยากให้พ่อแม่ทุกคนให้โอกาสลูกๆ มีเวลาทำกิจกรรมนอกเหนือจากการเรียนในห้องเรียน เพื่อจะได้พัฒนาวุฒิภาวะทางอารมณ์ ได้เรียนรู้สังคมและสิ่งแวดล้อม ทั้งอยากให้ผู้ใหญ่เห็นคุณค่าและพลังของเด็กๆ

เริ่มจากเด็กในครอบครัว ญาติ เพื่อน และโรงเรียนยุพราชวิทยาลัย อ.เมือง จ.เชียงใหม่ ซึ่งอาจารย์สวาท จันทร์ทะเล รับราชการเป็นครูชำนาญการอยู่ ได้ขยายผลไปยังกลุ่มเยาวชนทั่วไป และกลุ่มครอบครัวของเด็ก ซึ่งสนับสนุนให้ลูกๆ มาร่วมกิจกรรมเพื่อพัฒนาตัวเองมาเป็นอาสาสมัครของค่ายในเวลาต่อมา

กลุ่มอาสาสมัครปางแฟน มาจากต่างครอบครัว หลายสถาบัน หลากหลายวัย อายุตั้งแต่ 13-30 ปี แต่สิ่งที่เหมือนกันคือ ทุกคนผ่านเบ้าหลอมเดียวกัน อันได้แก่ค่ายอนุรักษ์ธรรมชาติจากศูนย์ศึกษาธรรมชาติปางแฟน เริ่มจากการรวมตัวกันเป็นสมาชิกกลุ่มปางแฟน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเรียนรู้และหาประสบการณ์ทางด้านธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ต่อมาได้พัฒนาตัวเองก้าวไปสู่การทำงานอนุรักษ์อย่างจริงจังในฐานะเยาวชนอาสาสมัครปางแฟน

ครอบครัว "ปางแฟน"

สมาชิกกลุ่มฯ ต่างมีความรู้สึกร่วมกันคือ พบทางเลือกในการสร้างคุณค่าให้กับตัวเองและเกิดประโยชน์กับสังคม มีความสุขกับการได้สื่อให้เด็กอื่นๆ รับรู้ถึงความงามและความสำคัญของธรรมชาติ ร่วมกิจกรรมกับชุมชนที่อยู่รอบศูนย์ฯ ปางแฟน ทำให้ชุมชน ชาวบ้าน ทั้งผู้ใหญ่ และเด็ก เข้ามามีส่วนร่วม ทำให้เด็กๆ ได้รู้จักป่าในมุมมองที่แปลกใหม่ เกิดความประทับใจ ภูมิใจในภูมิลำเนา ชุมชนมีความคิดที่จะอยู่ร่วมกับสิ่งแวดล้อมอย่างเป็นมิตร

กลุ่มฯ ทำงานร่วมกันจนกลายเป็นความอบอุ่น เป็นครอบครัวปางแฟนในโลกใบเล็ก มีการจัดระบบการทำงาน สามารถบริหารงานและจัดทำหลักสูตรการจัดค่าย มีการสับเปลี่ยนเรียนรู้และพัฒนางาน รับผิดชอบตนเองในเรื่องการเรียน ในขณะเดียวกัน งานอาสาสมัครก็มีผลสำเร็จของงานเป็นที่พอใจ รุ่นพี่หลายคนที่จบการศึกษา มีงานทำ ยังกลับมาช่วยงานในฐานะที่ปรึกษา สร้างสัมพันธ์ที่แนบแน่นของครอบครัวปางแฟนให้ใกล้ชิดยิ่งขึ้น และเป็นแรงบันดาลใจที่ทำให้สมาชิกพัฒนาตนเองด้านการเรียน เพื่อจะได้มีโอกาสทำงานเพื่อสังคมและสิ่งแวดล้อมอย่างเต็มภาคภูมิ มีสมาชิกรุ่นต่อมาสมัครมาทำงานอาสา เข้ามาฝึกฝนทักษะและร่วมเป็นคณะทำงานอย่างต่อเนื่อง

กิจกรรมของกลุ่ม ได้แก่ จัดค่ายรักษ์สิ่งแวดล้อมโรงเรียนยุพราชวิทยาลัย และเยาวชนทั่วไป จัดค่ายพัฒนากลุ่มเยาวชนอาสาสมัครปางแฟน ร่วมปลูกต้นไม้เพื่อฟื้นฟูป่ากับหน่วยงานและกลุ่มต่างๆ ร่วมจัดกิจกรรมให้กับหน่วยงานหรือองค์การต่างๆ ทั้งในและนอกพื้นที่ศูนย์ศึกษาธรรมชาติปางแฟน เป็นวิทยากรให้กับหน่วยงานโรงเรียน และชุมชน รวมถึงจัดกิจกรรมรณรงค์ในรูปแบบต่างๆ เช่น จัดนิทรรศการ แสดงละครรณรงค์ เป็นที่ปรึกษา ร่วมจัดทำหลักสูตรค่ายสิ่งแวดล้อมให้แก่โรงเรียนในจังหวัดเชียงใหม่ เช่น โรงเรียนยุพราชวิทยาลัย โรงเรียนหอพระ โรงเรียนบ้านแม่เล่า ดำเนินโครงการร่วมกับหน่วยงานต่าง ๆ ในรูปแบบของอาสาสมัครและคณะทำงาน เช่น โครงการรักษ์สิ่งแวดล้อมดอยสุเทพ (สำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่) โครงการศึกษาการมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหามลภาวะทางอากาศ (สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่) โครงการค่ายเยาวชนรักษ์แม่น้ำปิงและสิ่งแวดล้อม (อบต.เหมืองแก้ว อ.แม่ริม) ประสานงานเครือข่ายภาคเหนือของเครือข่ายคนทำค่าย (คคค.) จัดทำวารสารปางแฟน และจัดทำเว็บไซต์ศูนย์ศึกษาธรรมชาติปางแผน (www.pangfan.org)

กิจกรรมทั้งหลายได้รับความร่วมมือและการสนับสนุนจากองค์กรอนุรักษ์ต่างๆ หลายองค์กร เช่น มูลนิธิ YMCA เพื่อการพัฒนาภาคเหนือ มูลนิธิโลกสีเขียว มูลนิธิสืบ นาคะเสถียร หน่วยวิจัยพื้นฟูป่า (มหาวิทยาลัยเชียงใหม่) มูลนิธิโลกทัศน์ไทย ศูนย์ประสานงานองค์กรประชาชนเอกชนภาคเหนือ คณะกรรมการประสานงานอนุรักษ์แม่น้ำปิงฯ (คอปส.) ชมรมอนุรักษ์นกและธรรมชาติล้านนา ชมรมนักนิยมธรรมชาติ เป็นต้น

สิ่งเหล่านี้ดำเนินมานานกว่า 10 ปี นับเป็นความภาคภูมิใจ เมื่องานของกลุ่มเป็นที่สนใจในการเข้ามาศึกษาดูงานและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของคนหลายกลุ่ม รวมถึงสถาบันการศึกษา เพื่อนำไปเป็นแนวทางในการจัดกิจกรรมอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม นอกจากนั้น พวกเขายังทำงานเชิงรุก ออกสู่ชุมชน ร่วมงานกับเครือข่ายต่างๆ เป็นที่ปรึกษาของกลุ่มเยาวชน เป็นวิทยากรให้กับหน่วยงานหรือโรงเรียนต่างๆ รวมถึงการเข้าไปมีส่วนร่วมในเวทีสาธารณะ เป็นคณะทำงานให้กับโครงการด้านสิ่งแวดล้อมและสังคมในจังหวัดเชียงใหม่ ในขณะเดียวกันก็ที่เฝ้าระวังสิ่งที่ไม่ถูกต้องทั้งต่อเพื่อนอาสา ต่อสังคมส่วนรวม อาทิ คัดค้านการสร้างกระเช้าขึ้นดอยหลวงเชียงดาว การสร้างไนท์ซาฟารีในเมืองเชียงใหม่ โดยสื่อสารข้อมูลให้รู้ถึงความเคลื่อนไหวระหว่างเครือข่าย

เยาวชนเหล่านี้มีศรัทธาเช่นเดียวกันแม่แบบของครอบครัวปางแฟน เขาพวกหวังให้ครอบครัวอื่นๆ ให้โอกาสลูกๆ ได้ออกมาเรียนรู้นอกห้องเรียน ให้เด็กๆ ได้แสดงพลัง จุดมุ่งหมายในวันข้างหน้า คือการขยายเครือข่ายอนุรักษ์ให้กว้างขวางยิ่งขึ้น อันจะส่งผลถึงความยั่งยืนของธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และสำหรับครอบครัวปางแฟน

สำหรับ "ปางแฟน" งานปลูกต้นไม้ในใจคน...ยังไม่จบ

กลับหน้า ประจำปี 2548